محوطه باستانی محمدآباد یکی از آثار ملی ثبت شده ایران در دشتستان است که قدمت آن مربوط به تاریخی می باشد و در تاریخ ۱۳۸۰/۰۷/۱۰ به شماره ثبت 4192 در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت شده است. نشانی این اثر ملی ثبت شده دشتستان شهرستان دشتستان، ۵ک م شمال شهر برازجان، یک کیلومتری شمال روستای محمد می باشد.
مسجد جامع ورامین مربوط به دوره ایلخانی است که تنها نمونه کامل مساجد چهار ایوانی کشور میباشد که نه تنها از لحاظ ساختمان عظیم و گنبد عالی آجری دارای مقام و منزلت صنعتی مهّمی است، بلکه به واسطه داشتن تزئینات فراوان، کاشی‌کاری‌های معرق و گچ‌بری‌ها و کتیبه‌های تاریخی و انواع خطوط مختلف جزء آثار مهّم هنری ایران نیز به شمار می‌رود. ساخت مسجد جامع ورامین در ایام سلطنت سلطان محمد خدابنده آغاز شده و در عهد فرزند و جانشین وی سلطان ابوسعید بهادرخان به سال 722 هجری قمری به پایان رسیده است هرچند کتیبه بالای سر درب و کتیبه زیر گنبد سال 726 هجری را نشان می‌دهد. این مسجد در سال 1310 ثبت ملی شده است.
یکی از کهن ترین نمونه های آتشکده گنبد داری است که احتمالا متعلق به زمان پارتیان است زمینه بنای سنگی موسوم به بازه هور به فاصله هفتاد کیلومتری از جنوب شهر مشهد در ضلع شرقی روستایی به نام رباط سفید در ابتدای تنگه ای بازه هور واقع است. از نظر لغوی بازه در فارسی دری به قسمتی از دیواره کوه گفته می شود که خورشید از میانه باز آن بطرز باشکوه و زیبایی طلوع نماید و شاید نام بازه هور از همین جا باشد. به لحاظ ویژگیهای معماری این بنا نمایانگر بخشی از اجزا و عناصر ساسانی است که آندره گدار آن را به قرن سوم میلادی نسبت داده است. همچنین عده ای براین باورند بنای سنگی بازه هور آتشکده ای از دوره ساسانی است. بطور کلی معماری این بنا چهار طاقی است که از چهار طرف باز بوده و عناصری گنبدی بر فراز آن قرار گرفته است فضای ورودی نیز دارای سه درگاهی بلند و عریض است که احتمالا در حکم تالار ورودی به فضاهای معماری طرفین شمار می آید. اما ورودی اصلی بنا از ضلع غربی ایجاد شده که درگاهی های همسان در اطراف، حاکی از الحاقات پیرامون آن است. در سطح فوقانی پلان مربع بنا چوبهایی برکنج آن نصب گردیده که احتمالا گامهای اولیه برای ایجاد گوشوار جهت ایجاد گنبد در بناها بوده است. این بنا در واقع هسته مرکزی یک مجموعه معماری است به فاصله نزدیکی از این بنا. ویرانه هایی در قلعه تاریخی به نام دختر و پسر برفراز بلندی مشاهده می شود. دو پژوهشگر معروف (هرتسفلد در کتاب ابنیه و آثار تاریخی ایران و آندره گدار در کتاب آثار ایران) این بنا را از نزدیک دیده اند و آن را از آثار دوره ساسانی میدانند. بنای بازه هور دارای یک گنبد و سه ورودی و در گذشته از سمت مشرق به بنای دیگری اتصال داشته و در دو سوی شمالی و جنوبی آن نیز الحاقیاتی مانند راهرو و ایوان وجود داشته است. در مجموع این بنا را می توان هسته مرکزی یک مجموعه معماری کهن دانست. این بنای قدیمی و ارزشمند به فاصله حدود ۸۰ کیلومتری مشهد و در سمت شرق روستای رباط سفید واقع شده است.
اقامتگاه بوم گردی نارگل اصفهان متعلق به اواخر دوران صفویه و اوایل دوران قاجار است که قدمت آن به 300 سال پیش باز می گردد. این اقامتگاه در سال 1397 به بهره برداری رسید.
قدمت هتل سرای اردیبهشت اصفهان به 80 سال پیش باز می گردد و فضای سنتی جذابی دارد. این هتل در نوروز سال 1396 مرمت و به بهره برداری رسید. هتل سرای اردیبهشت دارای 14 واحد اقامتی است که در طبقات همکف و اول پراکنده شده اند.این هتل در فاصله 1.8 کیلومتری از کاخ هشت بهشت قرار دارد.
موزه خانه تاریخی صفوی در اصفهان، خیابان خاقانی قرار دارد. این اثر در سال 1356 با شماره 980 در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه تاریخی زند یا موزه مردم‌شناسی قم با ادغام خانه دو برادر به نام‌های حاج قلی خان و حاج علی خان زند که در عهد قاجار می‌زیسته‌اند، ساخته شده است . این خانه به سبک و سیاق عمارت های دوران قاجار ساخته و در در محله قدیمی چهار مردان قم واقع شده است. در ساخت این بنا از سنگ، گچ و چوب استفاده شده و 14 اتاق دارد. معماری این بنا منطبق بر معماری مناطق کویریست و بخش جالب آن تعبیه بادگیرهای برای تنظیم دما در تمام فصول سال است. این موزه تنها موزه مردم شناسی در قم است که به زندگی مردم در ادوار گذشته به خصوص دوران قاجار می‌پردازد. از اشیایی که در این مجموعه برای بازدید قرار داده شده می‌توان به اسباب، اشیاء و لوازم زندگی، پوشاک، ابزار کار، لوازم صنعتی و کشاورزی، سفال‌های دوران سلجوقی با قدمت 800 ساله، منبر 600 ساله، درب‌های تاریخی، ظروف تزئینی، تپانچه و... اشاره داشت. پیکره‌ای به شکل گاو و از جنس خمیر شیشه متعلق به قرن 6 و 5 و تبرهای برنزی هزاره اول و دوم پیش از میلاد از قدیمی‌ترین اشیاء موجود در این مجموعه است. به نمایش گذاشتن نشانه‌های سنتی و قومی یک کشور یا منطقه‌ای از آن و شناساندن ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی آنها به مردم از مهم‌ترین اهداف تاسیس این موزه به شمار می‌آید. خانه تاریخی زند در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
اقامتگاه سنتی مهینستان راهب کاشان مربوط به دوره قاجار است که در محله درب باغ واقع شده است. این خانه تاریخی به شاه یلانی نیز معروف است. خانه تاریخی مهینستان راهب در سال 1389 با حفظ معماری سنتی آن مرمت شد و در سال 1393 به عنوان اقامتگاه سنتی با نام مهین سرای راهب فعالیت خود را آغاز کرد. اقامتگاه سنتی مهینستان دارای فضا های معماری شامل دو سرداب، شاه نشین، هشتی ورودی و یک بادگیر است.
قدمت خانه تاریخی بالاچی عصر قاجاری به بیش از ۱۳۰ سال قبل باز میگردد و حدود ۶۰۰ متر مربع مساحت دارد. این خانه تاریخی یک حیاط اصلی بدون گودال باغچه دارد که در دو طرف آن فضاهای معماری خانه احداث شده اند و بدین ترتیب از نوع دو طرف ساخت میباشد. این بنا در سه طبقه به گونه ایی بنا گردیده که دو طبقه آن بالاتر از گذر عام و ورودی اصلی و یک طبقه نیز پائین تر از آن است. ویژگی اصلی این خانه دو فضای بزرگ شاه نشین و سرپوشیده آن است. از فضاهای اصلی معماری این خانه باید از سرداب، شاه نشین، سرپوشیده، مهتابی، هشتی ورودی، و ایوانهای تابستانی و زمستانی آن نام برد. خانه بالا خانه چی محله قبرستان درب باغ بر جانب شرق معبر فرعی منتهی به محله مسجد آقا بزرگ از محله قبرستان درب باغ و روبروی خانه قدیمی احسان، خانه بالا خانه چی قرار دارد. رسمی بندی و آینه کاری شاه نشین و سر ستون های گچ بری شدهْ ایوان اصلی خانه قابل توجه هستند. این خانه در تاریخ ۲۵/۱۲/۱۳۷۹ با شماره ۳۳۳۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
خانه تاریخی باقری ها مربوط به اواخر دوره قاجار است که در دو طبقه ساخته شده است. موزه در دو طبقه دارای ۸ تالار نمایش است که در ۲ اتاق و سالن ورودی طبقه اول ابزار و اشیا روزمره زندگی این اقوام قرار گرفته است و در ۴ اتاق و سرسرای زیبا طبقه دوم نحوه پوشش و مشاغل اقوام ساکن در شهرستان نشان داده شده است. سقف این بنای با ارزش با تیر های چوبی پوشیده شده است و شالوده بنا را خشت خام تشکیل داده که استفاده از آجر های خطایی با بند کشی گچ و خاک جلوه خاصی به بنا بخشیده که زیبایی ساختمان را دوچندان نموده است. خانه تاریخی باقری ها در ۲۱ بهمن ۱۳۸۹ تبدیل به موزه و تحت عنوان موزه اقوام بازگشایی شده است.
