محراب الجایتو مسجد جامع اصفهان

محراب الجایتو زیباترین محراب گچبری جهان است. در شمال ایوان استاد، شبستان کوچکی قرار دارد که زیباترین محراب گچبری مسجد در آن واقع است. این شبستان که به مسجد الجایتو نیز معروف است دارای محرابی است که به مثابه گوهری تابناک از هنر ایرانی در جهان از شهرتی عظیم برخوردار است. بر این محراب زیبا نام سلطان محمد خدابنده ایلخان مشهوری که قبل از اسلام آوردن لقب الجایتو را داشت و بعد از مسلمان شدن خود را خدا بنده نامید و وزیر دانشمند او محمد ساوی و سال ساختمان آن یعنی ۷۱۰ هجری قمری به چشم می خورد. نقوش اسلیمی، خط نسخ، خط کوفی تزئینی، خط ثلث و گردش بند اسلیمی و قاب اسلیمی و نقوش انتزاعی و گیاهی در این محراب جلوه نمایی می کند.

مسجد نصیرالملک شیراز

 مسجد نصیرالملک شیراز با نام مسجد صورتی، نیز شهرت دارد. نصیرالملک لقب میرزا حسن علی خان، حاکم فارس، بوده که در ۱۲۵۵ خورشیدی دستور ساخت مسجد را داد. او از خانواده سرشناس قوام شیرازی و پسر قوام‌الملک بود. نصیرالملک از طبقه اشراف بود. مردم او را به‌عنوان حاکمی عادل می‌شناختند که بخش زیادی از املاکش را به خیریه اختصاص داد. نوادگان نصیرالملک هم درآمد امروز این مسجد را برای امور خیریه هزینه می‌کنند. مسجد نصیر الملک در محله گودعربان و خیابان لطفعلی خان زند واقع شده است. مسجد نصیرالملک شیراز از دو ایوان شمالی و جنوبی تشکیل شده است که ایوان شمالی آن از نظر زیبایی و طراحی بسیار شکیل تر و جذاب از ایوان جنوبی کار شده و ایوان جنوبی صرفا برای قرینه سازی طراحی گشته است. در ایوان شمالی این مسجد دو شبستان مختلف شرقی و غربی احداث گردیده که هر کدام با کاربردی متفاوت در فاصله نسبتا کمی از یکدیگر قرار گرفته اند. در حین ورود به این مسجد با درب چوبی بزرگی روبرو خواهید شد که از قابی مستحکم و سنگی، مزین به تزئینات اسلیمی تشکیل شده است. بر فراز قاب مرمرین درب چوبی مسجد نصیرالملک شیراز، شعری دو بیتی از شوریده شیرازی همراه با اطلاعاتی از قبیل نام سازنده مسجد و تاریخ اتمام ساخت آن نوشته شده است. کاشی کاری ها و مقرنس کاری های زیبا و پیچیده این بنا از همین نقطه آغاز می گردد و شما را در سفری شگفت انگیز به دل خود، به جایی که نقش و نگارهای کاشی های آبی و صورتی دلربایی می کنند، می برد. پس از عبور از پیچ ۹۰ درجه هشتی، وارد راهروی خواهید شد که با فضای تاریک خود چشمان شما را برای رونمایی از زیباترین بخش بنای مسجد آماده می سازد. منظره شگفت انگیز و خیره کننده ای که در انتهای راهرویی تاریک انتظار شما را می کشد، حیاط است نورانی و درخشان؛ حیاطی چهارگوش با فضایی رویایی و دلنشین که در مرکز آن حوضی زیبا، حوضی که با گلدان هایی رنگارنگ تزئین شده، قرار گرفته است.

 

 

 

 

 

 

بازار وکیل شیراز

بازار وکیل در شهر شیراز قرار دارد. شهر شیراز در زمان حکومت کریم خان زند پایتخت کشور بود. این بازار به فرمان کریم خان زند ساخته شده است. بازار وکیل شیراز از مشهورترین بازارهای سنتی ایران به شمار می‌رود. ساخت بازار وکیل به زمانی باز‌ می‌گردد که کریم خان زند در سفرش به شهر لار و بازدید از بازار آن دستور ساخت بازاری را داد که از نظر معماری شبیه به بازار لار باشد. هدف کریم خان از ساخت بازار وکیل، ایجاد کردن مکانی برای دادوستد ،خرید و فروش و حتی امانت‌داری بوده است به گونه‌ای که مردم وسایل خود را به امانتداران می‌سپردن و در مواقع لزوم آن را پس می‌گرفتند. جالب است بدانید ساخت این بنای باشکوه ۲۱ سال به طول انجامید. بازار وکیل نیز همانند تمام بازارهای قدیمی ایران دارای سراها و راسته‌های مختلفی است که بر اساس نوع و دسته‌مغازه‌هایی که در آن فعالیت دارند نام‌ گذاری شده اند. مانند راستای بزازان، بازار مسگرها، بازار کلاهدوزها، بازار سراج‌ها و شمشیرگرها است. از طریق ۵ درب ورودی می‌توانید داخل بازار شوید. بازار وکیل در ردیف آثار تاریخی کشور به شماره ۹۲۴ به ثبت ملی شده است. 

حمام وکیل شیراز

یکی از این بناهایی که به دستور مستقیم کریم خان ساخته شده حمام وکیل است. این حمام به گونه‌ای ساخته شد که در مرکز شهرو در نزدیکی مسجد باشد، زیرا پس از اسلام مساجد در نزدیک ترین فاصله به مسجد ساخته می‌شد. حمام‌‌ها در گذشته تنها محلی برای نظافت نیوده است بلکه مکانی برای برگذاری مراسماتی چون حنابندان،چله نوزاد و حتی معاشرت کردن و گاهی انتخاب همسران توسط مادرشوهر بوده است. ازاین رو در حمام وکیل می‌توانید از قسمت‌های مختلفی چون اتاق مخصوص حمام عروس و حنابندان دیدن کنید. حمام وکیل در دوران حکومت پادشان مختلف تغیرات زیادی را به خود دیده است اما با این وجود درهای این حمام تا دوران پهلوی دوم به روی مراجعه کنندگان باز بوده است. در دورانی حمام دچار آسیب و شکاف‌هایی در دیوار و سقف شد که تعطیلی حمام را در پی داشت سپس در سال ۱۳۵۱ حمام به دست سازمان باستان شناسی مرمت شد، اما متاسفانه در سال‌های پس از انفلاب با کاربری سفره‌خانه به فعالیت پرداخت که باعث خسارت دیدن حمام وکیل شد اما در نهایت بنا به طور کامل مرمت شد و برای بازدید عموم آماده شد. اگرچه ساخت این حمام به حدود ۲۶۰ سال قبل بازمی‌گردد اما در ساخت آن از هوشمندانه ترین اصول معماری استفاده شده است. به گونه ای که از قسمت ورودی حمام تا بخش هشتی که در واقع محل اتصال حمام با بیرون بوده است به صورت شیب دار ساخته شده. فلسفه ساخت این راه به صورت شیب دار که تا قسمت رختکن ادامه دارد خارج نشدن هوای گرم از حمام و تعدیل دمای بدن به هنگام خارج شدن از حمام بوده است. علت ساخت چنین حمام بزرگی با ابعاد ۱۱ هزار متر مربع و زیربنای ۸۶۶۰ متر مربع نیز به همین دلیل است.بعد از گذر از این قسمت به سربیه حمام که در واقع اصلی ترین بخش حمام است می‌رسید. از دیگر هوشمندی معماران آن دوره استفاده از مصالحی چون آهک در سقف و دیوارها به جای گچ بوده است، زیرا گچ رطوبت را به خود می‌گیرد وعلاوه بر سرد شدن دمای محیط، دارای دوام کمتری نیز می‌باشد. قبل از ورود به حمام با ورودی زیبا که به صورت چشم نوازی آجرکاری شده روبه‌رو می‌شوید. این سردر زیبا بعدها در زمان قاجاریه به حمام اضافه شده است. قسمت اصلی حمام به نام سربینه به صورت زیبا و منظمی دارای هشت ستون زیبا از جنس سنگ است که بر روی آن سقف گنبدی شکل قرار گرفته است. همچنین نقوش روی دیواها و سقف حمام به گونه‌ای چشم نواز است که شما را محو تماشا می‌کند. اگر به دقت به این نقاشی ها نگاه کنید متوجه خواهید شد نقش‌هایی از داستان‌های اساطیری و مذهبی به تصویر کشیده شده است. این تزئینات زیبا و آهکی در دوران قاجاریه این حمام را مزین کرد. برخی از این تصاویر بیانگر داستان‌هایی از فرهاد کوه‌کن، ورود یوسف به مجلس زنان ، شیخ صنعان و دختر نصرانی، معراج پیامبر، بیژن و منیژه، قربانی کردن اسماعیل (ع)، شست و شوی شیرین و خسرو در شکارگاه می‌باشد. در جای‌جای حمام وکیل مجسمه‌های مومی را می‌بینید که با پوششی همانند دوران زندیه برایتان حال و هوای حمام در آن دوران را تداعی می‌کنداز این رو با بازدیداز حمام وکیل گویی وارد ماشین زمان شده اید و با نحوه پوشش وآداب و رسوم مردم در دوران زندیه آشنا می‌شوید. یکی از ویژگی‌های این حمام وجود قسمت‌هایی مختلف برای اقشار متفاوت جامعه است به این صورت که در دو طرف اتاق گرم خانه دو سکو به نام شاه نشین و دوسکوی دیگر به نام حاکم نشین وجود دارد که محلی برای نشستن پادشاهان وحاکمان بوده است. در میان این بخش حوضی از جنس مرمر وجود دارد که آب آن از قنات تامین می‌شده است. حمام وکیل دارای یک اتاقکی کوچک به نام گرمخانه است که کف آن با سنگ پوشیده شده است تا باعث ماندگاری بیشتر گرما در حمام شود. در زیر این سنگ فرش‌ها دالان‌هایی کم عرض مانند کانال وجود دارد تا گرما و بخار را در سراسر حمام به جریان بیاندازد. در بخش جنوبی حمام خزینه قرار گرفته است که در آن دو دیگ بزرگ وجود دارد که آب را برای شست وشو گرم می‌کند. 

 

 

 

 

 

 

ارگ کریم خان زند شیراز

ساخت ارگ کریم خان بین سالهای 1766 و 1767 میلادی انجام شد و کریم خان بهترین معماران زمان خود را جهت ساخت آن بکار گرفت. او همچنین بهترین مصالح را از داخل و خارج کشور تهیه و ساخت بنا را به سرعت تمام کرد. این بنا در دوره زندیه به عنوان محل استقرار حکومت و در دوره قاجاریه به عنوان محل زندگی فرمانداران محلی استفاده می شد. عبدالحسین میرزا فرمانفرما حکم ران فارس، دستور به بازسازی مینیاتورهای نقاشی شده در این بنا داد. بنای ارگ ترکیبی از دو معماری مسکونی و نظامی است. بخش درونی ارگ با ایوان ها و اتاق های نقاشی شده، آبنماها و باغچه ها از ظرافت خاصی برخوردار است. سه ضلع شمال، جنوب و غرب هر یک دارای یک ایوان و شش اتاق مسکونی در دو طرف آن است. ضلع شرقی شامل حمام خصوصی و برخی امکانات خدماتی است. برج و باروی چهارگانه به انضمام خندقی که سابقاً دور آن حفر شده بود نیز نقش دفاعی بنا را بر عهده داشته اند. ضخامت دیوارها در پایه 3 متر و در بالا 8/2 متر است. ارتفاع برجها نیز 15 متر می باشد و از آجر ساخته شده اند. ارگ کریم خان در مرکز شهر شیراز قرار دارد. این ارگ در دوره سلطنت سلسله زندیه ساخته شده است و پس از اینکه کریم خان زند شیراز را به عنوان پایتخت خود و این مکان را به عنوان مکان زندگی خود انتخاب کرد، به ارگ کریمخان معروف شد. در زمان سلطنت سلسله پهلوی از ارگ کریم خان به عنوان زندان استفاده شد. ارگ کریم خان زند شیراز 4000 متری در مرکز یک محوطه با مساحت 12800 مترمربع قرار گرفته است. ارگ در خارج دارای 4 دیوار بسیار بلند 12 متری است که با 4 برج آجری دایره ای شکل با ارتفاع 14 متر و با زاویه ی 90 درجه به هم متصل شده اند. عمده ی مصالح به کار رفته در این بنا از سنگ و گچ است. تمامی دیوارهای 12 متری اطراف، دارای ضخامت 3 متری در پایین و 2.8 متری در قسمت های بالایی هستند. طراحی این بنا در واقع هم مسکونی و هم نظامی است.

برج کبوتر مرداویج اصفهان

ارتفاع برج کبوتر مرداویج ۱۸متر و قطر قاعده پایین آن 16 متر است و 15هزار کبوتر می‌توانند در آن جای بگیرند. شاردن جهانگرد فرانسوی در کتاب خود اشاره کرده‌است که تعداد کبوترخانه‌های اصفهان در دوره صفویه ۳ هزار برج بوده است. برج  کبوتر مرداویج متعلق به دوره صفوی در میدانی در تقاطع خیابان آزادی و شیخ صدوق اصفهان قرار گرفته‌است. معماری کبوترخانه مرداویج شبیه یک گل طراحی شده که دورتادور آن هشت دایره وجود دارد و یک دایره نیز در وسط قرار گرفته است. برج کبوتر مردوایج دارای ۱۸ متر ارتفاع می باشد و قطر قاعده پایین آن نیز ۱۶ متر اندازه گیری شده است. مصالح بکار رفته در ساخت برج کبوتر مردوایج اصفهان، گل، خشت خام و پینه می باشد. برج مرداویج در سه طبقه احداث شده که ۱۵ هزار لانه کبوتر را در خود جای داده است. همچنین برای ورود و خروج کبوترها ۷۷۰ حفره در بالای آن تعبیه شده که اندازه آنها به حدی است که فقط کبوترها امکان عبور از میان آنها را دارند. ابعاد این حفره ها ۱۸×۲۰×۲۵سانتی متر است که دقیقا به اندازه ابعاد بدن یک کبوتر می باشد و پرندگانی نظیر عقاب و کرکس امکان ورود به داخل آنرا ندارند. برج های کبوترخانه اصفهان به دلیل آبرفتی یودن منطقه مورد توجه قرار گرفتند. اصولا خاک های آبرفتی دارای موجودات ذره بینی نیستند؛ به همین دلیل برج های کبوتر در این منطقه ساخته شد تا با استفاده از کودهای حاصله از فضله کبوتران که دارای موجودات ذره بینی می باشند، نسبت به تقویت خاک و تولید محصولات کشاورزی مرغوب اقدام شود. تاریخچه کبوترخانه های ایران به طور دقیق مشخص نیست. اما با مراجعه به یکسری از منابع تاریخی مشخص شده است که این برج ها در حدود ۷۰۰ سال قدمت دارند. یکی از مورخین سرشناس که به وجود برج های کبوترخانه اشاره نموده است، ابن بطوطه می باشد که در قرن هشتم هجری در کتاب خود به این مهم پرداخته است. بسیاری از جهانگردان اروپایی نیز که در عهد صفوی به ایران سفر کرده بودند، در سفرنامه های خود به وجود برج های کبوترخانه اشاره داشته اند. یکی از این افراد سرشناس شادرن، جهانگرد معروف انگلیسی بوده که تعداد کبوترخانه های اصفهان را در حدود ۳ هزار تخمین زده است. معماری و هدف از ساخت برج های کبوترخانه برای بسیاری از حاکمان وقت کشورهای دیگر نیز جالب توجه بوده است. برای مثال تیمور لنگ در زمان حمله به شهر اصفهان با الگوبرداری از شیوه ساخت برج های کبوترخانه، دستور ساخت چندین نمونه از این برج ها را در پایتخت حکومت خود یعنی شهر بخارا داد. برج های کبوتر اصفهان از مصالحی نظیر خشت گل و کاه ساخته شده اند. کبوترخانه های اصفهان دارای چندین شکل مختلف می باشند. این برج ها به صورت دایره ای، مکعبی یا چهار کنج و نیز ترکیبی و چندقلو بنا شده اند.

پل شهرستان اصفهان

پل شهرستان اصفهان با نام های پل جی و پل جسر حسین نیز شناخته می شود. علت آن که این پل شهرستان نامیده می شود این است که در روستائی به همین نام در شرق اصفهان واقع شده است. در نزدیکی پل، بقعه الراشد بالله، خلیفه عباسی قرار دارد که در سال ۵۳۲ هجری قمری در اصفهان به دست یکی از فدائیان اسماعیلی کشته شد. پل شهرستان دارای یازده چشمه و دوازده پایه سنگی بزرگ است، اما قسمت فوقانی پل که جهت  عبور و مرور بوده، خراب شده‌ است و فقط پیاده روی در آن امکان پذیر است. مصالح ساختمان به کار رفته در پل شهرستان که پلی باستانی است از سنگ، آجر، خشت و ملات است. فرد ریچاردز از این پل به عنوان یک پل جنگی و نظامی یاد کرده و آن را تنها نمونه ای از پل های جنگی قدیم می داند. قدیمی‌ترین پل اصفهان روی رودخانهٔ زاینده رود است. این پل در زمان ساسانیان ایجاد گردید و در زمان دیلمیان و سلجوقیان تعمیر و مرمت شده‌است. پل شهرستان در جی قدیم در شرق اصفهان واقع شده‌است. به عقیده بعضى از محققین، اساس این بنا ساسانى است و ریشه و پایه هخامنشى دارد ولی ساختمان های روی پل، از نمونه معماری اســلامی ـ دیلمی و سلجوقی تأثیر پذیرفته است. البته در خود پل، کتیبه یا اثر و نشانه ای که مؤید این نظر باشد، موجود نیست. فقط از نظر سبک معماری، مشابهت آن با پل های دوره ساسانی و یا منسوب به آن که در برخی از نقاط ایران هنوز پابرجاست، این عقیده ابراز شده است. پایه های این پل، بر روی سنگهای طبیعی کف رودخانه استوار شده است. طول پل از ستون مدور آجری تا انتهای سنگفرش قدیمی، در حدود ۱۰۵ متر و عرض آن از ۴.۲۵ تا ۵ متر متغیر است. جهت پل، شمالی – جنوبی ،همراه با کمی انحراف است. انحراف آن از فاصله چهل مترى از سمت جنوب آغاز مى ‏گردد. کف پل هموار نیست، بلکه از مرکز پل در دو سمت داراى شیب ملایمى است.

پل بند امیر در فارس

در بخش زرقان شیراز، رودخانه‌ای به نام کر وجود دارد که ارتباط روستاهای یک سمت را با سمت دیگر دشوار کرده بود. در نتیجه عضدالدوله دیلمی جهت سهولت در عبور و مرور پلی بر این رودخانه زد که به افتخار وی به پل امیر( پل عضدی) شهرت یافت. این پل دارای ۱۳ دهانه است و قدمتش به ۳۶۵ هجری قمری می‌رسد. بند امیر متشکل از دو بخش بند- و پل است. پهنای این پل ۲۰ متر، ارتفاعش ۹ و درازای آن حدود ۱۰۳ متر و معماری آن در سبک معماری دوران ساسانیان است. از دیگر مزایای این سد و پل، کنترل جریان آب است که شدت آب را گرفته و مانع طغیان آن شده، و نیز باعث بالا آمدن آب می‌شود تا روستاهای مجاور این رودخانه از آب آن جهت امور زراعی استفاده کنند. علاوه بر این، آب سد باعث شده تا آسیاب‌های آبی در این روستا نیز جان بگیرند. برای ساخت این پل از سنگ و ساروج استفاده شده و قطعات سنگ تراشیده در لایه بیرونی پل مورد استفاده قرار گرفته‌اند. یکی از تکنیک‌های معماری استفاده شده در این پل، استفاده از بست‌‌های آهنی برای اتصال قطعات سنگ است. این تکنیکی است که از دوران هخامنشیان و پس از آن رواج یافت. از دیگر نکات جالب این بند، مجرایی به نام کانال گاوشیر است که به نظر می‌رسد هنگام ساخت بند، ایجاد شده است. این کانال همانند تونل انحرافی برای آب مخزن کار می‌کند، به این صورت که با باز شدن این کانال، آب رودخانه کر در آن جاری می‌شود. عرض این کانال ۱۰ متر و عمق آن ۷ متر می‌باشد. مسیر کانال، مسیر نسبتا پر پیچ و خمی است. گاوشیر تا حدود ۴۰ متر امتداد دارد و پس از آن با زاویه ۹۰ درجه‌ای به چپ پیچیده و پس از پشت سر گذاشتن مسیری ۸۰۰ متری و عبور از زیر پل گاو شیر در نهایت به رودخانه می‌رسد.

 

خانه تاریخی هوانس

 

قدمت خانه تاریخی هوانس یا خانه تاریخی ترنج مربوط به عهد قاجاریه است و با توجه به قراین بدست آمده در فرایند باز سازی، به اوایل حکومت ناصرالدین شاه بر میگردد. متعلق به ماردیروس داویدیان است. در طی 4 سال مراحل مرمت توسط هنرمندان ایرانی پایان پذیرفت. خانه تاریخی هوانس دارای فضایی زیبا و دلنشین و نشان از فرهنگ اصیل ایرانی دارد و چهار قسمت رستوران، شربتخانه، عکاسخانه و کافی شاپ را شامل می شود.

 

 

خانه اژه‌ای‌ها (خانه هارونیه)

خانه اژه‌ای‌ها یا خانه هارونیه اصفهان در جنوب میدان امام علی (ع) و در کوچه هارونیه واقع شده است. از خانه های دوره قاجار است که تکه ای از آن باقی‌مانده است. این بنا در دو طبقه می باشد و زیرزمین ندارد و ساختمـان آن رو به حیاط شرق است. نمـای جنوبی را مقرنس های جنوب شرقی خوش نما می کند و دارای اتاق پذیرایی است. متاسفانه این خانه بازدید عمومی ندارد.